Chichimekowie
Rys historyczny
Grupa koczowniczych plemion, zamieszkujących od XI do XVII wieku Wyżynę Meksykańską. W historii zapisali się zdobyciem Teotihuacan, ośrodka miejskiego określanego jako „miasto bogów”. Zdobywcy przejęli kulturę i obyczaje podbitych. Podbój Teotihuacan oznaczał także początek stopniowego przechodzenia z trybu życia typowego dla nomadów do zbiorowej egzystencji o charakterze osiadłym. Pierwotnych sposobów zdobywania żywności (myślistwo, zbieractwo) Chichimekowie jednak nigdy się nie wyrzekli.
Po zamieszkaniu w Teotihuacan zdołali rozwinąć rzemiosło oraz własną sztukę. Przypuszcza się, że od członków wspólnoty Chichimeków, określanych mianem toltecas (mistrzowie rękodzieła, artyści), swój początek wzięła cywilizacja toltecka. Oto jak Chichimeków opisuje franciszkanin Bernardo de Sahagun:
Chichimekowie dzielili się na trzy odłamy: […] tacy, których zowią Teochichimecami, czyli barbarzyńcami albo, inaczej, Zacachichimecami, to jest ludźmi dzikimi, są mieszkańcami odległych okolic[…] oni pierwsi odkryli i zaczęli użytkować korzeń zwany pejotlem, spożywają go zamiast wina, to samo czynili z grzybami niejadalnymi, zwanymi nanacatl, oszałamiającymi podobnie jak wino; po wypiciu i spożyciu tego środka gromadzili się na polu i tam tańczyli, dopóki starczyło im ochoty i śpiewali za dnia i przez całą noc, a następnego dnia wszyscy zalewali się łzami, i mówili, że w ten sposób myli sobie i czyścili oczy i twarze […] Tych, którzy byli bardzo starzy, zabijali strzałami, mówiąc, że w ten sposób oszczędzali im zmartwień, aby nie kłopotali się więcej na świecie[…] Mieli, każdy, tylko jedną żonę, nikt, nawet wódz, nie mógł mieć dwóch[…] i mówił się, że nie cudzołożyli[…] a jeśli wydarzyło się coś podobnego, wtedy wódz ich zwoływał całą gromadę, którą rządził, winowajców stawiano przed zgromadzonymi i wódz wydawał rozkaz, aby każdy z obecnych wystrzelił w nich cztery strzały[…] w ten sposób uśmiercano cudzołożników[…] (Historia general de las cosas de Nueva Espan~a Bernardino de Sahagúna, za przekładem Marii Frankowskiej).
W ciągu XV wieku Chichimekowie zostali w większości podbici przez Azteków. W 1524 roku, kiedy wojska Hernando Corteza ostatecznie zlikwidowały niepodległość tych ostatnich, powstał problem ustosunkowania się europejskich zdobywców do innych plemion, w przeszłości zależnych bądź nie wobec Azteków, po ich upadku zamieszkujących terytorium dzisiejszego Meksyku. Przeważyła opinia, iż ta kategoria plemion, wśród których poważną rolę odgrywali Chichimekowie, może zostać wykorzystana do pracy na plantacjach i w kopalniach. w 1529 roku konkwistadorzy pod wodzą Nun~o Beltrán de Guzmána wkroczyli na ziemie Chichimeków, pustosząc ich osady i uprowadzając ludność w niewolę. Była to samowolna akcja ambitnych awanturników. Przywódca tej kampanii został uwięziony, na Wyżynie Meksykańskiej narodziło się jednak aktywne ognisko zapalne niezadowolonych tubylców.
Pierwsze powstanie Chichimeków wybuchło w 1540 roku. Hiszpanie zdołali je stłumić dopiero w grudniu roku następnego. W 1546 roku na Wyżynie Meksykańksiej odkryto ogromne zasoby srebra. W następnych latach założono tam system kopalni. Do pracy zmuszano miejscową ludność. Jej opór zmusił kolonialne władze do ogłoszenia w 1550 roku stanu wojennego, co równało się wprowadzeniu surowej administracji wojskowej. Stale odnawiające się walki, głównie o charakterze partyzanckim, z nieustępliwymi indianami trwały około 100 lat. W ich toku Chichimekowie zostali niemal doszczętnie wytępieni.
