Cele krótkiej kampanii: zdobyć 20 regionów, pokonać następujące frakcje – Anglia
Cele pełnej kampanii: zdobyć 45 regionów, w tym: Jerozolima
Początkowa liczba generałów: 5
Początkowa liczba regionów: 5 (M – 3, Z – 2)
Rys historyczny
Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego plemiona Franków zostały zjednoczone przez Chlodwiga, który przyjął chrzest w 496 roku. Przez ponad 200 lat państwo przeżywało powolny, acz systematyczny rozwój systemu feudalnego. Na czele frankijskiego organizmu państwowego w Galii stała zapoczątkowana przez Chlodwiga dynastia Merowingów, którzy uważali się za potomków Jezusa Chrystusa. Na początku VIII wieku południowo-zachodnia granica Królestwa została zaatakowana przez Maurów, pokonanych w decydującej bitwie pod Tours (Poitiers) w 732 roku przez Karola Młota, majordomusa na dworze Teuderyka IV. Gdy w 737 roku umarł ostatni formalny król Franków z dynastii Merowingów, władzę przejął Karol Młot. Po jego śmierci na tron wyniesiony został Childeryk III, syn Teuderyka, obalony następnie przez Pepina Krótkiego, który dał początek dynastii Karolingów. Jej najwybitniejszy przedstawiciel, Karol Wielki, wyprowadził państwo frankijskie na pozycję największego europejskiego mocarstwa: dokonał wewnętrznej konsolidacji kraju, na drodze podboju schrystianizował germańskie plemiona Saksonów, rozbił groźne ludy Longobardów i Awarów, przywrócił Państwo Kościelne, by w 800 roku koronować się na cesarza rzymskiego („odnowienie Cesarstwa na Zachodzie”).
Po śmierci w 843 roku Ludwika Pobożnego, następcy Karola Wielkiego, w Verdun nastąpił brzemienny w różnorakie skutki podział państwa pomiędzy trzech synów zmarłego: Karola Łysego, Lotara i Ludwika Niemca. Lotar, najstarszy z synów, otrzymał wraz z tytułem cesarskim północną Italię oraz pas ziem pomiędzy historycznymi krainami Galii i Germanii (Alzacja i Lotaryngia). Trwający ponad 1000 lat spór o te tereny między poźniejszymi państwami Francji i Niemiec zakończyć miał dopiero układ poczdamski 1945 roku. Karol Łysy otrzymal ziemie na zachód od posiadłosci Lotara, obejmujące zachodnią i środkową Galię. Ludwikowi przypadły zamieszkane przez ludność germańską ziemie na wschód od Renu. Na gruzach imperium Karola Wiekiego powstały państwa, których mieszkańcy zaczęli dostrzegać i akcentować swoją odrębność od sąsiadów, co z czasem doprowadziło do wykształcenia się wielu współczesnych europejskich narodów.
Nieustanne spory wokół pojmowanych z partykularnego punktu widzenia rewizji postanowień traktatu z Verdun trwały prawie do końca X wieku. W 987 roku władzę przejal Hugon Kapet, początkowo książę niewielkich terytoriów wokół Paryża, dając początek dynastii Kapetyngów, w głównej linii panującej aż do 1328 roku.
Okres panowania dynastii Kapetyngów charakteryzuje się postępującym procesem wzmacniania władzy centralnej i unifikacji terytorialno-politycznej państwa. W 1302 roku po raz pierwszy zebrały się tzw. stany generalne – występujące w roli organu doradczego zebranie przedstawicieli trzech stanów: szlachty, duchowieństwa i tzw. stanu trzeciego, czyli całej reszty francuskiego społeczeństwa. Król Filip Piękny zdecydował się powołać stany generalne do rozstrzygnięcia jego sporu z papieżem Bonifacym VIII. Przedstawiciele społeczeństwa jednogłośnie poparli plan odrzucenia papieskiej bulli. Od 1309 roku rozpoczyna się okres tzw. niewoli awiniońskiej papieży, rezydujących we francuskim Awinionie i faktycznie uzależnionych od władców państwa francuskiego.
Uzyskanie politycznego zwierzchnictwa nad Papiestwem dało Filipowi możliwość likwidacji Zakonu Templariuszy. Niedługo potem wybuchła wojna stuletnia, spowodowana pretensjami Plantagentów w sprawie angielskich ziem na kontynencie. Działania wojenne nie były zbyt intensywne. W XIV wieku Francja poniosła dwie poważne klęski – pod Crecy (1346) i Poitiers (1356). Kolejna przegrana pod Agincourt (1415) spowodowała praktyczne uzależnienie Francji od monarchii angielskiej. Jednak 12 lat później 17-letnia wieśniaczka Joanna d’Arc, mająca w dzieciństwie wizje, w których sam Bóg powierzył jej misję ocalenia Francji, poderwała rodaków do walki z najeźdźcą. Wówczas wojna przestała być batalią dwóch królów – stała się wojną dwóch narodów. Joanna wyzwoliła oblężony Orlean i doprowadziła do koronacji Karola VII. Próba przejęcia Paryża nie powiodła się. Rok później Joanna została wydana Anglikom przez Burgundczyków i, uznana przez Inkwizycję za czarownicę, w 1432 roku spłonęła na stosie. Wojna zakończyła się 20 lat później. Niedługo po jej zakończeniu Francja weszła w długotrwałą rywalizację z dynastią Habsburgów, która zdołała skupić pod swoją władzą zarówno Rzeszę Niemiecką, jak i Hiszpanię, otaczając Francję z dwóch stron.
Porady taktyczne
Pozycja wyjściowa Francji jest w zasadzie silna. Od północy graniczymy tylko z jedną prowincją angielską, gracz winien jednak zrazu powstrzymać żądzę krwi i zaniechać realizacji planu najazdu na Caen – spodziewane korzyści byłyby niewspółmierne do negatywnych reperkusji tego kroku.
W wymiarze ekonomicznym należy do ostatka wykorzystać dostęp do Morza Śródziemnego. W Tuluzie i Marsylii (można rozważyć zamienienie tej pierwszej na miasto) rozbudowujemy handel morski. Wysyłamy poselstwa do wszystkich możliwych państw leżących w basenie Morza Śródziemnego, nawet do muzułmanów. W pozostałych miastach rozwijamy rolnictwo, w zamkach zaś rekrutujemy armię, która posłuży nam do zajęcia jak największej liczby okolicznych regionów, w których władzę dzierżą buntownicy. Z pewnością dojdzie na tym polu do konkurencji z Anglią oraz Niemcami. Szybkość działania pozwoli nie dopuścić do nadmiernego wzrostu potęgi któregoś z sąsiadów. Niegłupim pomysłem byłoby zawarcie sojuszu z Papiestwem, które z pewnością stanie wówczas po naszej stronie w przypadku konfliktu z Cesarstwem. Szczególnej uwagi i kontroli wymagają poczynania miast włoskich. Możliwe, że Mediolan pokusi się o zdobycie któregoś z naszych miast. Konieczna jest wówczas zdecydowana reakcja. Równolegle do postępów na kontynencie, rekrutujemy w Tuluzie i Marsylii niewielkie armie (wskazane jest korzystanie z usług najemników), które pozwolą nam zorganizować wyprawy w celu podporządkowania Korsyki i Sardynii. Wówczas należy jednak brać pod uwagę napięcia w stosunkach z Sycylią.
Kiedy już gracz będzie się czuł na siłach (co równa się stabilizacji finansowej oraz posiadaniu dwóch wolnych armii w pełnym składzie), może pokusić się o rozpoczęcie wojny ze swoim glównym konkurentem. Zdobycie Caen będzie dla gracza dziecinną igraszką w porównaniu z tym, co czeka nań w Brytanii, gdzie przez cały czas potrzebny do wewnętrznej konsolidacji naszego państwa wróg zebrał już zapewne kilka silnych armii. Warto przed wybuchem wojny nawiązać sojusz ze Szkocją i wszelkimi sposobami (niestety, moduł AI od czasów Rome nie uległ większym zmianom) zabiegać drogą dyplomatyczną o przysłanie posiłków.
Do tego czasu musimy, rzecz jasna, wybudować silną flotę, odporną zarówno na ataki piratów, jak i armady angielskiej. Brytanię atakujemy od strony południowej na Londyn), północnej (ze Szkocji, którą warto poprosić o prawo przejścia przez jej ziemie) oraz zachodniej (wróg w międzyczasie zajał zapewne walijskie miasteczko). Przy umiejętnym dowodzeniu możemy w ciągu kilku tur uporać się z wrogiem. Najważniejsze, by Francja nie została obłożona ekskomuniką. Kiedy już tak się stanie, warto rozważyć wysłanie do Stolicy Apostolskiej dobrze wyszkolonych zabójców.
Na kontynencie drobnych problemów może przysporzyć Portugalia (Pampeluna) oraz Cesarstwo Niemieckie. Dodatkowo, warto brać udział we wszystkich ogłaszanych przez głowę Kościoła wyprawach krzyżowych, ostatecznym celem kampanii jest bowiem zdobycie Jerozolimy. W przypadku wojny z Niemcami można sięgnąć po nieczystą skądinąd taktykę, eksploatującą wady AI: bywa, iż komputer atakuje siły naszej krucjaty, podążającej jego ziemiami. Akt tego rodzaju w dziewięciu przypadkach na dziesięć równa się ekskomunice agresora, korzyść jest zatem dwojaka.
W dalszej perspektywie należy pomyśleć o ekspansji w Europie Środkowej, ew. podboju Półwyspu Iberyjskiego.
