Nowy Świat

Uwagi ogólne

Ostatnia aktualizacja: 28 I 2016

Lorem ipsum dolor sit amet enim. Etiam ullamcorper. Suspendisse a pellentesque dui, non felis. Maecenas malesuada elit lectus felis, malesuada ultricies. Curabitur et ligula. Ut molestie a, ultricies porta urna. Vestibulum commodo volutpat a, convallis ac, laoreet enim. Phasellus fermentum in, dolor. Pellentesque facilisis. Nulla imperdiet sit amet magna. Vestibulum dapibus, mauris nec malesuada fames ac turpis velit, rhoncus eu, luctus et interdum adipiscing wisi. Aliquam erat ac ipsum. Integer aliquam purus. Quisque lorem tortor fringilla sed, vestibulum id, eleifend justo vel bibendum sapien massa ac turpis faucibus orci luctus non, consectetuer lobortis quis, varius in, purus.

Integer ultrices posuere cubilia Curae, Nulla ipsum dolor lacus, suscipit adipiscing. Cum sociis natoque penatibus et ultrices volutpat. Nullam wisi ultricies a, gravida vitae, dapibus risus ante sodales lectus blandit eu, tempor diam pede cursus vitae, ultricies eu, faucibus quis, porttitor eros cursus lectus, pellentesque eget, bibendum a, gravida ullamcorper quam. Nullam viverra consectetuer. Quisque cursus et, porttitor risus. Aliquam sem. In hendrerit nulla quam nunc, accumsan congue. Lorem ipsum primis in nibh vel risus. Sed vel lectus. Ut sagittis, ipsum dolor quam.

Królestwo Hiszpaniii

Cele krótkiej kampanii: zdobyć 15 regionów, pokonać następujące frakcje – Maurowie, Portugalia

Cele pełnej kampanii: zdobyć 45 regionów, w tym: Jerozolima, Grenada

Początkowa liczba generałów: 3

Początkowa liczba regionów: 2 (M – 1, Z – 1)

Rys historyczny

Od początku średniowiecza potomkowie Wizygotów na Półwyspie Iberyjskim musieli się zmagać z ekspansją Arabów i szerzącym się Islamem, który zagrażał jedności i bezpieczeństwu chrześcijan. W połowie VIII wieku Arabowie podbili wszystkie ważniejsze miasta oprócz obozowisk w Pirenejach i innych trudno dostępnych miejscach. Stamtąd rozpoczęła się legendarna Reconquista, czyli stopniowe wypieranie muzułmanów z Półwyspu. W 1085 roku znów Hiszpanie byli przeważającą siłą w regionie. Król Alfons VI zdobył Toledo, później jednak został pokonany przez Maurów i ich sprzymierzeńców, Almorawidów. Wprowadzili oni twarde, ortodoksyjne rządy, zabraniające wyznawania religii chrześcijańskiej. Podbili Granade, Malagę i Sewillę. Walencja została chwilowo wyzwolona przez El Cida, legendarnego bohatera walk z Maurami.

Wraz z przesuwaniem się granic chrześcijaństwa na południe, pod panowanie władców Kastylii i Aragonii dostawały się masy ludności muzułmańskiej i żydowskiej, które nie chciały emigrować do Granady bądź północnej Afryki. Zwycięzcy zapewniali im wolność wyznania i zachowanie majątków za cenę politycznej lojalności i wyższych niż w przypadku chrześcijan podatków. Kraje hiszpańskie były – przynajmniej do końca XIII wieku – miejscem, gdzie przedstawiciele różnych ras i religii mogli współżyć względnie harmonijnie pod rządami władców, którzy z dumą używali tytułu „monarchów trzech religii”. W dodatku świat chrześcijański i muzułmański nigdy nie był od siebie całkowicie odseparowany – prowadziły przecież wymianę handlową, utrzymywały dyplomatów i zawierały sojusze.

Ostateczna zbrojna konfrontacja i całkowite wyparcie politycznych stanowisk muzułmańskich z Półwyspu Iberyjskiego były jednak nieuniknione. W 1212 roku koalicja chrześcijańskich królestw iberyjskich pod wodzą władcy Kastylii Alfonsa VIII zdołała w wyniku zwycięskiej bitwy pod Las Navas de Tolosa wyprzeć muzułmanów z Hiszpanii środkowej. Maurowie skupili się teraz w Granadzie na południu Półwyspu, gdzie mieli utrzymać się aż do końca XV wieku. W 1492 roku Granadę ostatecznie podbił Ferdynand II Aragoński, odpowiedzialny także za polityczne zjednoczenie Połwyspu Iberyjskiego pod koniec XV wieku, które dało początek nowożytnemu państwu hiszpańskiemu. Jak się miało wkrótce okazać, punktem zapalnym, od którego rozpocznie się utrata zwierzchnictwa rodzimej dynastii aragońskiej nad dopiero co zjednoczną Hiszpanią, była Kastylia.

W 1504 roku zmarła królowa Izabela i chociaż Ferdynand II starał się utrzymać swoje zwierzchnictwo nad Kastylią, tamtejszy dwór królewski (Cortes Generales) na jej następczynię konorował córkę Izabeli – Joannę. Mężem Joanny był Filip, syn habsburskiego cesarza Maksymiliana I i Marii Burgundzkiej. Wkrótce po koronacji Joanna zaczęła wykazywać objawy poważnej choroby umysłowej. W końcu, w 1506 roku Filip obwołał się regentem panującym w jej imieniu. Zmarł niewiele później w niewyjaśnionych okolicznościach, najprawdopodobniej otruty przez obłąkaną żonę. Jako że ich najstarszy syn, Karol, miał tylko sześć lat, Cortes Generales zezwolił ojcu Joanny, Ferdynandowi, na rządzenie krajem jako regent.

Wydarzenia te stanowią początek władzy poteżnej dynastii Habsburgów w Hiszpanii. W 1516 roku, po śmierci Ferdynanda, na tron zunifikowanego osoba wladcy Imperium, obejmującego także Hiszpanię, wstąpił Karol I, w swoim czasie najpotężniejszy władca w chrześcijańskiej Europie.

Porady taktyczne

Rozpoczynamy władając jedynie dwiema prowincjami. W Toledo warto od początku rekrutować armię, która posłuży do obrony przed zakusami Maurów i Portugalczyków. Problemów ze strony tych nacji należy się spodziewać już od początku rozgrywki.

Zacząć należy od podporządkowania sobie dwóch prowincji rebelii: Saragossy i Walencji. W tej ostatniej stacjonuje armia pod wodzą El Cida, najlepszym wyjściem będzie zatem prowadzenie regularnego oblężenia (za pomocą odpowiednio sporej armii) do czasu, aż obrońcy sami wyjdą za mury i zaatakują. Po zdobyciu tych dwóch miast otworem staje przed nami ogromny rynek basenu Morza Śródziemnego. Budujemy dużą flotę i wysyłamy nią emisariuszy, by w imieniu naszego króla proponowali innym nacjom prawa handlowe i sojusz. Można pokusić się o budowanie wielkiej koalicji przeciwko Maurom, angażując w to, na prawach tymczasowych sojuszników, Egipcjan.

Od północnego zachodu nasze państwo graniczy z portugalską Pampeluną. W tym miejscu przed graczem stoją dwie możliwości: albo w ścisłym sojuszu z Portugalią (wzmocnionym małżeństwem) rozpocząć rekonkwistę, albo w pierwszej kolejności rozprawić się z chrześcijańskim rywalem, traktując go jako przystawkę przed głównym daniem, złożonym z innowierców. Przy nadal żenującym poziomie AI komputera wygodniejsze jest drugie wyjście, nigdy bowiem nie wiadomo, czy Portugalia, ramię w ramię z nami prowadząca z Kalifatem wojnę, w ramach pozbawionego racjonalnych przesłanek odruchu pokusi się o któreś z naszych miast, co niezmiernie skomplikuje nam sytuację.

Po wylądowaniu w Afryce i unicestwieniu Almohadów (przydatny jest, jak zawsze w takich przypadkach, atak z dwóch stron), można rozpocząć proces zbierania kolejnych ziem północnej części Czarnego Lądu. Osiągnąwszy granice Egiptu, gracz musi zadecydować, czy chce rozpoczynać długotrwałą kampanię wojenną, prowadzoną w oparciu o Papiestwo (krucjaty) i resztę chrześcijańskiego świata, a mającą na celu zdobycie całego Bliskiego Wschodu. W porównaniu z innymi państwami Europy Zachodniej zadanie mamy o tyle proste, że możemy prowadzić swoje wyprawy krótszą drogą, ziemiami Afryki Połnocnej.

Inny wariant rozwoju kampanii związany jest z wypowiedzeniem ryzykownej (ekskomunika) wojny Francji i podboju całej historycznej Galii. Jeżeli zdecydujesz się na takie rozwiązanie, warto jest zadbać o strategiczny sojusz z Anglią lub Niemcami, wzmocniony – w miarę możliwości – małżeństwem.

Niezależnie, co wybierzemy, koniecznością, głównie ze względów ekonomicznych, będzie zajęcie śródziemnomorskich wysp (Balearów, Korsyki i Sardynii).

Aztekowie

Rys historyczny

Nazwa Azteca używana była pierwotnie na określenie niewielkiego plemienia, które do Ameryki Środkowej dotarło dopiero w toku XIII wieku. Aztekom udało się podbić wiele ludów Meksyku. Oblicza się, że w założonym w 1325 roku Tenochtitlan sami Aztekowie stanowili mniejszość pośród konglomeratu pokrewnych plemion.

Zgodnie z legendą, Aztekowie przybyli na obszar dzisiejszego Meksyku z mitycznej krainy Aztlán, znajdującej się daleko na północy (przypuszczalnie w rejonie dzisiejszego stanu Nowy Meksyk). Bóg Huitzilopochtli doprowadził ich do brzegów jeziora Texcoco, skąd ujrzeli na wysepce kaktus, na którym orzeł pożerał węża. Uznali to za dobrą wróżbę i na wyspie założyli miasto Tenochtitlan. Faktycznie powód założenia miasta na wyspie był pragmatycznej natury: Aztekowie chcieli zaraz na początku zabezpieczyć się przed atakami plemion zamieszkujących okolicę i stworzyć sobie wygodną bazę wypadową do planowanych podbojów.

Od początku Aztekowie byli traktowani przez inne ludy zamieszkujące region Doliny Meksyku z nieufnością i otwartą niechęcią. Byli jednak zbyt słabi, by stawić im otwarty opór, przez co Tenochtitlan stał się wasalem miasta Azcapotzalco. W 1425 roku na tron w Azcapotzalco zasiadł, uprzednio zabiwszy prawowitego nastepcę, Maxtla. On to, wg jednej wersji, uwięził i zabił młodego władcę Mexików. Jego następca, Itzcoatla, postanowił uniezależnić się i wraz ze sprzymierzeńcami wypowiedział wojnę Azcapotzalco. Po roku ciężkich walk wojna skończyła się zwycięstwem wojsk sprzymierzonych. Tenochtitlan stało się państwem suwerennym.

Autorem sukcesu Azteków był Tlacaelel, dowódca rodzimych wojsk. Po zwycięstwie w 1428 został on mianowany Cihuacoatlem (wicekrólem) i przeprowadził konsekwentną reformę całego społeczeństwa. Stworzył mistyczną wizję Azteków jako narodu wybranego przez słońce. Był inicjatorem spalenia lub skazania na zapomnienie wszystkich dotychczas napisanych lub zapamiętanych historii i stworzenie całej mitologii od podstaw.

Z żelazną konsekwencją palił również wszystkie księgi ludów podbitych i zastępował je wizją rzeczywistości lansowaną przez Azteków. Podbitym pozwalano na zachowanie tradycyjnego panteonu lokalnych bogów, jednak za najwyższych musieli być uznani Huitzilopochtli i jego matka Coatlicue, bogini ziemi.

Zwycięskie wojny doprowadziły do tego, że w końcu XV wieku większa część państw od północnego Meksyku aż po dzisiejszą Gwatemalę płaciła Aztekom trybut w tej czy innej formie. W przeciwieństwie jednak do państw europejskich, państwo azteckie nigdy nie było scentralizowane. Z całego „Imperium” spływały do stolicy dary i trybuty, jednak na podbitych terytoriach władzę sprawowała nadal administracja lokalna.

W 1502 na tron wstąpił Montezuma II, ostatni tlatoani państwa Azteków. Próbował on przeprowadzić swoistą reformę intelektualną w mieście i zmienić nieco oficjalną ideologię państwową Azteków. Sprowadzał do stolicy urzędników, artystów i poetów z innych podbitych rejonów, a także złagodził politykę wobec podbitej ludności. Za jego panowania w Tenochtitlan, tuż obok wielkiej świątyni Huitzilopochtli z czasów Tlacaelela, postawiono wielką świątynię Coateocalli poświęconą wszystkim bogom.

W latach 1519-1524 Hernán Cortés z oddziałem 500 żołnierzy podbił i opanował terytorium państwa Azteków. Swój sukces zawdzięczał głównie broni palnej, której ludy Doliny Meksyku nie znały, oraz zbiegowi okoliczności zwiaznemu z wierzeniami Azteków. Przybycie Corteza zbiegło się z czasem oznaczonym na powrót bóstwa azteckiego i za nie początkowo Cortez był brany. Ułatwiał mu to fakt, iż hiszpanie dysponowali końmi, które były wcześniej Aztekom nie znane i budziły w nich strach i wrażenie nadnaturalności. Autochtoniczne plemiona, zamieszkujące Amerykę Środkową, zostały prawie w całości wytępione.

Apacze

Rys historyczny

W zalążkowym okresie dziejów plemion Apaczów ich siedziby znajdowały się w Kanadzie, w dorzeczu McKenzie. Stamtąd, prawdopodobnie ze względu na złe warunki klimatyczne, około XV wieku Apacze rozpoczęli wędrówkę na południe, docierając na Wielką Równinę, w dorzecze Kolorado i Rio Grande. Od początku XVII wieku datuje się osadnictwo Apaczów na tych obszarach, choć, wedle rodzimej legendy, mieli oni zamieszkiwać te tereny od początku świata, kiedy to Wielki Stwórca, określany jako Utzen, wysłał na Ziemię wielkiego przewodnika i nauczyciela (Tańczący Kruk, Duch Gór), który roztoczył opiekę nad pierwszymi Apaczami, narodzonymi na tych ziemiach.

Nazwa „apacze” pochodzi z języka zuni i oznacza „wrogów” bądź „walecznych ludzi”. Podstawą egzystencji Apaczów, którzy na dobrą sprawę nigdy nie przestali być nomadami, było zbieractwo i łowiectwo (polowania na zamieszkujące prerię bizony); w późniejszym okresie – prymitywne rolnictwo. Archeolodzy za element wyróżniający Apaczów spośród innych indiańskich plemion uznają sposób budowania osad: wickiup (namiot bądź wielka chata) stawiany był pośrodku terenu zasiedlenia; mieszkały w nim kobiety, dzieci, a także starcy. Mężczyźni w sile wieku stawiali prymitywne zabudowania wokoło tego centrum osady, dając mu niezbędne zabezpieczenie.

Uwagę zwracają początkowo przyjazne kontakty Apaczów z kolonistami francuskimi i hiszpańskimi, a później angielskimi, przybywającymi w okolice zasiedlonych przez nich terenów. W II połowie XVII wieku nasilają się jednak walki autochtonów z Hiszpanami, a następnie Meksykanami oraz Amerykanami. Ci ostatni odpowiedzialni są za ich masowe wysiedlenia i osadzanie w rezerwatach w II połowie XIX wieku. Najbardziej znanymi wodzami Apaczów byli w tym okresie Cochise i Geronimo. Za kres niezależności koczowniczych plemion Apaczów uznaje się kapitulację drugiego z wymienionych przywódców w 1886 roku.

Biorąc pod uwagę różnice językowe, proponowanym przez badaczy podziałem Apaczów jest rozróżnienie na: Apaczów Wschodnich (Meskalero, Hikarija, Czirikaua, Lipan oraz Kaioa) i zachodnich (Sibekju, Mimbrenio, Kojotero oraz Tonto-Mogojon). Wszystkie te szczepy, za wyjątkiem Kaioa, żyły w małych grupach, nie tworząc wspólnoty plemiennej, nigdy nie doszło zatem do przeobrażenia luźnego związku plemion w skonsolidowany lud, który mógłby wytworzyć aparat państwowy. Większość z tych grup mocno dawała się we znaki łupieżczymi najazdami białym kolonistom, prowadzącym życie w Teksasie.

Chichimekowie

Rys historyczny

Grupa koczowniczych plemion, zamieszkujących od XI do XVII wieku Wyżynę Meksykańską. W historii zapisali się zdobyciem Teotihuacan, ośrodka miejskiego określanego jako „miasto bogów”. Zdobywcy przejęli kulturę i obyczaje podbitych. Podbój Teotihuacan oznaczał także początek stopniowego przechodzenia z trybu życia typowego dla nomadów do zbiorowej egzystencji o charakterze osiadłym. Pierwotnych sposobów zdobywania żywności (myślistwo, zbieractwo) Chichimekowie jednak nigdy się nie wyrzekli.

Po zamieszkaniu w Teotihuacan zdołali rozwinąć rzemiosło oraz własną sztukę. Przypuszcza się, że od członków wspólnoty Chichimeków, określanych mianem toltecas (mistrzowie rękodzieła, artyści), swój początek wzięła cywilizacja toltecka. Oto jak Chichimeków opisuje franciszkanin Bernardo de Sahagun:

Chichimekowie dzielili się na trzy odłamy: […] tacy, których zowią Teochichimecami, czyli barbarzyńcami albo, inaczej, Zacachichimecami, to jest ludźmi dzikimi, są mieszkańcami odległych okolic[…] oni pierwsi odkryli i zaczęli użytkować korzeń zwany pejotlem, spożywają go zamiast wina, to samo czynili z grzybami niejadalnymi, zwanymi nanacatl, oszałamiającymi podobnie jak wino; po wypiciu i spożyciu tego środka gromadzili się na polu i tam tańczyli, dopóki starczyło im ochoty i śpiewali za dnia i przez całą noc, a następnego dnia wszyscy zalewali się łzami, i mówili, że w ten sposób myli sobie i czyścili oczy i twarze […] Tych, którzy byli bardzo starzy, zabijali strzałami, mówiąc, że w ten sposób oszczędzali im zmartwień, aby nie kłopotali się więcej na świecie[…] Mieli, każdy, tylko jedną żonę, nikt, nawet wódz, nie mógł mieć dwóch[…] i mówił się, że nie cudzołożyli[…] a jeśli wydarzyło się coś podobnego, wtedy wódz ich zwoływał całą gromadę, którą rządził, winowajców stawiano przed zgromadzonymi i wódz wydawał rozkaz, aby każdy z obecnych wystrzelił w nich cztery strzały[…] w ten sposób uśmiercano cudzołożników[…] (Historia general de las cosas de Nueva Espan~a Bernardino de Sahagúna, za przekładem Marii Frankowskiej).

W ciągu XV wieku Chichimekowie zostali w większości podbici przez Azteków. W 1524 roku, kiedy wojska Hernando Corteza ostatecznie zlikwidowały niepodległość tych ostatnich, powstał problem ustosunkowania się europejskich zdobywców do innych plemion, w przeszłości zależnych bądź nie wobec Azteków, po ich upadku zamieszkujących terytorium dzisiejszego Meksyku. Przeważyła opinia, iż ta kategoria plemion, wśród których poważną rolę odgrywali Chichimekowie, może zostać wykorzystana do pracy na plantacjach i w kopalniach. w 1529 roku konkwistadorzy pod wodzą Nun~o Beltrán de Guzmána wkroczyli na ziemie Chichimeków, pustosząc ich osady i uprowadzając ludność w niewolę. Była to samowolna akcja ambitnych awanturników. Przywódca tej kampanii został uwięziony, na Wyżynie Meksykańskiej narodziło się jednak aktywne ognisko zapalne niezadowolonych tubylców.

Pierwsze powstanie Chichimeków wybuchło w 1540 roku. Hiszpanie zdołali je stłumić dopiero w grudniu roku następnego. W 1546 roku na Wyżynie Meksykańksiej odkryto ogromne zasoby srebra. W następnych latach założono tam system kopalni. Do pracy zmuszano miejscową ludność. Jej opór zmusił kolonialne władze do ogłoszenia w 1550 roku stanu wojennego, co równało się wprowadzeniu surowej administracji wojskowej. Stale odnawiające się walki, głównie o charakterze partyzanckim, z nieustępliwymi indianami trwały około 100 lat. W ich toku Chichimekowie zostali niemal doszczętnie wytępieni.

Tlaskalanie

Rys historyczny

Plemiona osiadłe w południowo-środkowym Meksyku i główna opozycja dla państwa Azteków na tym terenie. Tlaskalanie pojawili się tam około 1330 roku, szybko podporządkowując sobie grupy szczepów tolteckich i chichimeckich, dotychczas zachowujących na tych obszarach niezależność. Prawdopodobnie w 1348 roku zdobywcy założyli tu swoją stolicę – Tepectícpac. W latach 1418-1430 Tlaskalanie udzielili pomocy królowi Texcoco, Nezahualcóyotlowi, który naówczaas wojował z Aztekami, później zostając ich sojusznikiem.

Przypuszcza się, że brak generalnej rozprawny z groźnymi, egzystującymi tuż u granic Imperium Azteckiego Tlaskalanami był ze strony Azteków całkowicie świadomym i przemyślanym krokiem. Tlaskalanie, którzy dla potrzeb obrony niezależności stworzyli stałą, bitną armię, byli w stanie prowadzić z Aztekami permanentną wojnę, nigdy jednak w poważniejszy sposób nie zagrozili Imperium. Aztekowie zaś stale potrzebowali jeńców, składanych w ofierze podczas rytuałów religijnych. Stąd stałe, łupieżcze wypady Azteków na ziemie Tlaskalan i prowadzona w sposób ciągły wojna graniczna.

Kiedy w 1519 roku na ziemie Ameryki Środkowej przybył Hernando Cortez, Tlaskalanie szybko zdecydowali się sprzymierzyć z europejskim najeźdźcą, by ostatecznie uniezależnić się od agresywnego Imperium. Towarzyszyli Cortezowi podczas ostatecznego zniszczenia Tenochitlan oraz w dalszych wyprwach, organizowanych przez konkwistadorów. Przez cały XVI wiek hiszpańskie władze kolonialne na ogół respektowały porozumienie, jakie z Tlaskalanami zawarł jeszcze Cortez, a na mocy którego ludność tych plemion nie była obciążona świadczeniami fiskalnymi na rzecz królewskiego skarbu. Szanowano także prawo Tlaskalan do zachowania niezależności i nie odbierano im ziem, a nawet pozwalano, w ograniczonym zakresie, proporcjonalnie do zasług, zajmować terytoria, w toku wspólnych wojen wydarte innym plemionom Meksyku. Zaczęło się to zmieniać w ciągu XVII wieku. Rosnący ucisk podatkowy i konfiskaty ziemi przyniosły skutek w postaci kilku kolejnych powstań Tlakskalan. Po ich niepowodzeniu Tlakslalanie byli już traktowani na równi z innymi autochtonami – na prawach ludności podbitej, bezlitośnie wynaradawianej i zmuszanej do pracy na plantacjach i w kopalniach.

Taraskowie

Rys historyczny

W okresie prekolumbijskim plemiona te zamieszkiwały obszar dzisiejszego zachodniego Meksyku. Aztekowie określali Tarasków mianem „posiadaczy ryb” (Michua lub Michuacatl). Okres najbardziej intensywnych tarć wewnętrznych, które doprowadziły wreszcie do ustanowienia trwałej dominacji jednego z plemion, przypadł na XIV wiek. Około 1400 roku zwycięskie plemię założyło stolicę federacji w Tzacapú. Pierwszym władcą nowo powstałego tworu o rysach quasi-państwowych był Tariacuri. Pozostawił on swoim synom w spadku rozległe królestwo, obejmujące obszar prawie całego dzisiejszego zachodniego Meksyku. Wiodącą rolę w koalicji odgrywałuy trzy miasta: Pátzcurao, Tzintzuntzán oraz Ihuatzio.

W pierwszej połowie XV wieku osady te zawiązały ligę, mającą charakter ścisłego porozumienia zaczepno-obronnego. Dzięki stałemu sojuszowi, w latach 1450-1520 udało się Taraskom odeprzeć szturmującym raz po raz ich granice Azteków. Zachodniomeksykańskie plemiona zadały klęskę nawet Montezumie II.

W 1525 roku do bram imperium Tarasków zapukał Hernando Cortez. Tego natarcia Taraskowie nie byli już w stanie odeprzeć. Ich ostatni plemienny król, Tzinmtzicha-Tangaxhuan II, poddał się konkwistadorom, przeszedł na chrześcijaństwo i został nawet legalnym gubernatorem Tzintzuntzán. Nie na długo jednak: w 1530 roku został uwięziony i spalony na rozkaz konkwistadora N. de Guzmán, tego samego, który rok wcześniej samowolnie wszczął wojnę przeciwko Chichimekom. Po tym incydencie Taraskowie w pełni zeszli do roli ludności podbitej, traktowani przez Hiszpanów w podobny sposób, jak Aztekowie.

W okresie świetności swojej federacji Taraskowie trudnili się rolnictwem, a także, tradycyjnie, rybołówstwem i myślistwem. Ponadto uprawiali m.in. kamieniarstwo, ciesielstwo, stolarstwo, tkactwo i garncarstwo, później także złotnictwo i jubilerstwo.

Ustrój polityczny quasi-państwa Tarasków zawierał w sobie wszelkie cechy teokracji. Z uwagi na stałe niebezpieczeństwo ze strony Azteków utrzymywano silną armię, która była swoistym spoiwem złączonych federacją plemion.

Majowie

Rys historyczny
Terminem „Majowie” określa się w historiografii grupę plemion indiańskich, zamieszkujących od IV wieku p.n.e. Półwysep Jukatan, Gwatemalę, Belize i zachodni Honduras. Szczepy osiadłe na tych obszarach wytworzyły w ciągu stuleci niezwykle bogatą cywilizację oraz kulturę, które do dziś fascynują zarówno uczonych, jak i historycznych laików.

Najczęściej przyjmowaną w literaturze przedmiotu periodyzacją dziejów Majów jest podział na okresy: preklasyczny (400 p.n.e. – 250 n.e.), wczesnoklasyczny (250 – 400), średnioklasyczny (400 – 700), późnoklasyczny (700 – 900), poklasyczny wczesny (900 – 1200), poklasyczny średni (1200 – 1450), wreszcie – poklasyczny późny (aż do podboju Imperium Majów przez hiszpańskich konkwistadorów).

Pierwszy, prenatalny okres w rozwoju cywilizacji Majów, charakteryzuje się przede wszystkim zakładaniem miast, które pełniły rolę ośrodków życia społecznego i religijnego. Drugi okres to walka różnych osad i szczepów o supremację nad całym Imperium. W toku walk wewnętrznych doszło do wykrystalizowania się kilku odrębnych systemów w architekturze i sztuce, a także (w mniejszym stopniu) fragmentaryzacji sfery religijnej. Lata 400-900 uznawane są za apogeum kulturowej i cywilizacyjnej potęgi Majów. Spory wewnętrzne doprowadziły jednak do upadku w okresie obejmującym lata 900-1250. W epoce tej nastąpił generalny spadek populacji. Miasta, pozbawione materialnej i demograficznej podstawy, pogrążały się w stagnacji. W tym okresie zaznacza się wyraźny napływ w obręg kultury Majów pierwiastków typowych dla cywilizacji Tolteków, osiadłych na terenie środkowego Meksyku. Najpotężniejsze miasto terytoriów zamieszkałych przez Majów, nazywane Chichen Itza, około 1200 roku utraciło pozycję hegemona na rzecz osady Mayapan. Okres supremacji tego miasta to czas intensywnych walk wewnętrznych między licznymi rodami arystokratycznymi, które zorganizowały system niewielkich półpaństewek, stale prowadzących ze sobą spory i walki zbrojne. Taki krajobraz polityczny ziem Majów zastali przybywający w I połowie XVI wieku do Nowego Świata konkwistadorzy, którym wewnętrzne skłócenie tubylczych plemion wydatnie ułatwiło podbój zamieszkałych przez nich krain. Należy zaznaczyć, iż termin „imperium Majów” jest w rzeczywistości określeniem synonimicznym ich wielkiej cywilizacji, w dziejach której nigdy jednak nie doszło do politycznego zjednoczenia kierujących się partykularnym interesem plemion.

Gospodarcze podstawy egzystencji Majów nie odbiegały od analogicznych obszarów ludzkiej aktywności ludów indoeuropejskich epoki miedzi i brązu. Żywność pozyskiwano głównie poprzez uprawę ziemi, a także myślistwo, zbieractwo i rybołówstwo. W miarę krystalizowania się ośrodków miejskich coraz większego znaczenia nabierał handel.

Struktura społeczna plemion Majów od najwcześniejszego okresu nabierała charakteru kastowego. Na czele plemiennych szczepów stała wąska warstwa arystokracji, której przedstawiciele pełnili godność królewską, z reguły łączoną z funkcjami religijnymi. Ustrój życia zbiorowego Majów nosił zatem cechy typowej teokracji. Większe i silniejsze osady tworzyły cały aparat urzędniczy, zarządzający miastem oraz ośrodkami podległymi. Istniała skonsolidowana warstwa kapłańska, w obrębie której prym wiedli ah kin. Niżej w hierarchii pozostawali chilanes (tzw. „prorocy”) oraz nacom i hac – „ofiarnicy”, odpowiadający za stronę formalną obrzędów religijnych (składanie ofiar ze zwierząt i ludzi, w tym wyrywanie serc). Trzonem indiańskich społeczności byli jednak chłopi, spośród których najbardziej przedsiębiorczy migrowali do miast, stając się kupcami bądź rzemieślnikami. Istniała stosunkowo liczna kasta niewolników, których każde plemię mogło pozyskiwać drogą zwycięskich wojen z sąsiadami.

Doprawdy trudno przecenić kulturowy wkład Majów w dziedzictwo obecnej cywilizacji Ameryki Środkowej. Stworzyli oni własny styl architektoniczy, obejmujący budowę rozległych kompleksów świątynnych na wysokich piramidach schodkowych, a także pałaców, tarasów czy nawet boisk do gry w piłkę. Do dzisiaj zachowały się bogate malowidła ścienne, rzeźby, polichromia oraz wybory złotnicze. W dziedzinie szeroko rozumianej nauki Majowie posługiwali się własnym typem pisma hieroglificznego. Stworzyli ponadto tzw. dwudziestkowy system matematycznego zapisu, doskonale orientowali się w rachubach czasowych oraz prowadzili obserwację ruchu ciał niebieskich.

Autor: Fraq

Nasze Media Społecznościowe

Reklama

zapraszamy do współpracy.

YouTube Total War

Kanały YouTube

Oficjalni Partnerzy

Reklama





Ostatnie Posty