Republika Nowogrodzka

Rys historyczny

Ruś Nowogrodzka, zwana też Górną Rusią, była najstarszym państwem wschodniej słowiańszczyzny. Została formalnie założona w latach 860-62 przez Ruryka I. Około 884 roku, kiedy Rusią Nowogrodzką władał Oleg Mądry, nsatąpiła aneksja w jej obręb Rusi Kijowskiej. Wkrótce jednak stolica połączonego państwa przeniesiona została do Kijowa.W ciągu XI wieku Ruś Nowogrodzka uzyskała faktyczną niezależność od metropolii kijowskiej, w samym Nowogrodzie zaś ukształtowała się forma republiki arystokratycznej.

Ustawodawczą władzę w mieście sprawowało zgromadzenie wszystkich wolnych obywateli, faktycznie jednak prymat w życiu politycznym wiódł bogaty patrycjat miejski, a także kategoria bojarów. Mieli oni decydujący wpływ na wybór egzekutywy – księcia, który stał na czele administracji i był naczelnym dowódcą wojskowym. Mógł on w każdej chwili zostać odwołany z pełnionej godności. Dużą rolę w Republice Nowogrodzkiej odgrywało też duchowieństwo.

Rzeczpospolita Nowogrodzka w okresie od XI do XIII w. dokonała podboju wielkiego obszaru położonego pomiędzy Finlandią a Uralem, zajmując m.in. Biarmię i prowadząc wojny ze Szwecją. Na ogół skutecznie opierano się w tym czasie niszczycielskim najazdom Mongołów. W 1389 roku jednak miasto utraciło suwerenność, stając się wasalem króla Władysława Jagiełły, który wymusił na nowogrodzkim zgromadzeniu wybór na księcia swjego brata, Lingwena. Ten zaraz potem złożył Jagielle hołd lenny z posiadanych ziem oraz wszystkich terytoriów, jakie w przyszłości podbije.

W 1390 roku Lingwen odniósł zwycięstwo na czele pułków nowogrodzkich nad Republiką Pskowską. Na skutek zdrady Witolda w 1392 roku, musiał uchodzić z Nowogrodu przed Moskwą. W ramach rekompensaty dostał od Jagiełły Księstwo Mścisławskie. W 1404 roku wraz z Witoldem opanował Smoleńsk. W latach 1407-1412 powrócił do Nowogrodu. W 1410 roku dowodził pułkami smoleńskimi w bitwie pod Grunwaldem. W 1411 obronił Republikę przed Szwedami.

Nowogród Wielki ostatecznie utracił suwerenność w 1478 roku. Zdobyty przez Iwana III Srogiego, został anektowany w skład Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Jeszcze gorzej dawną Republikę potraktował Iwan IV Groźny, który w odwecie za podpisanie porozumień z Polską i Litwą wymordował 60 tys. nowogrodzian. Kronikarze opisują, że żądny łupów rosyjski władca osobiście uczestniczył w niszczeniu murów, mających kryć skarby i kosztowności. Mordowanie Nowogrodzian trwało pięć tygodni. Rozgrywały się dantejskie sceny. Ludzie cara mieli przywiązywać dzieci do matek i wrzucać do rzeki. Istnieje legenda o gołębiu, który przysiadł na moście. Przerażony tym, co widzi, zamienił się w kamień. Do dziś stoi tam pomnik przedstawiający gołębia naturalnej wielkości.