Cele krótkiej kampanii: zdobyć 15 regionów, pokonać nastepujące frakcje – Francja, Szkocja
Cele pełnej kampanii: zdobyć 45 regionów, w tym: Jerozolima
Początkowa liczba generałów: 3
Początkowa liczba regionów: 3 (M – 1, Z – 2)
Rys historyczny
Od czasu opuszczenia prowincji przez Rzymian i osiedlenia się na wyspie plemion germańskich: Amglów, Jutów i Sasów, Brytania była konglomeratem stale rywalizujących, luźno ze sobą powiązanych plemion. Od końca VIII wieku wyspa stała się terenem łupieżczych wypraw Normanów, którym czoła w drugiej połowie następnego stulecia potrafił stawić dopiero Alfred Wielki, władca królestwa Wessex. Wikingowie, którzy zdecydowali się pozostać w Brytanii, po kilku dziesięcioleciach ulegli całkowitej asymilacji.
Wyzwaniu zarządzania wielką spuścizną króla Alfreda (w szczytowym okresie skupił on pod swoją władzą tereny prawie całej obecnej Anglii) nie podołali jego następcy. W 1016 roku Brytania zarządzana przez władców z Wessex padła ofiara najazdu duńskiego. Odtąd w Brytanii rządzą przedstawiciele duńskiej dynastii królewskiej oraz normandzkiej rodziny książęcej, z której wywodził się także Wilhelm Zdobywca. W 1052 roku bezdzietny Edward Wyznawca wyznaczył Wilhelma, wówczas księcia Normandii, swoim następcą na tronie angielskim. W 1066 roku jednak, po śmierci Edwarda, jego nastepcą ogłosił się szwagier zmarłego, Harold II. Nowy władca próbował oprzeć swą władzę na rodzimym, anglosaskim możnowładztwie. Wilhelm nie czekał jednak długo. W tym samym roku stanął na czele normandzko-francuskiej wyprawy na wyspę, zakończonej wielkim zwycięstwem pod Hastings 14 października 1066 roku.
Następne lata upłynely Zdobywcy na porządkowaniu wewnętrznych spraw podbitego kraju. Bezwzględnie tłumił wszelkie przejawy lokalnego oporu. W 1072 roku zdolny był nawet najechać Szkocję, dziewięć lat później – wyprawić się na czele zbrojnej eskapady do Walii.
W parze z aktywnością natury militarnej szła dzialalność o charakterze prawodawczo-unifikacyjnym. Największym osiągnięciem Wilhelma na tym polu jest stworzenie i ogłoszenie w 1086 roku tzw. Domesday Book (dosłownie: Księgi Dnia Sądu Ostatecznego). Był to rodzaj przeszacowania wartości gruntów, stanowiący podstawę opodatkowania. Dokument, zachowany w całości, stanowi dziś znakomite źródło do poznania społeczno-gospodarczych realiów Brytanii końca XI wieku. Jak pisze jeden z kronikarzy: Badania przeprowadzono z taką drobiazgowością, że (wstyd o tym pisać, chociaż król nie uważał tego za wstydliwe) nie było ani jednego jarda ziemi, ani jednego wołu, ani krowy, ani świni, która by nie została zapisana w sprawozdaniu.
W celu konsolidacji terytorialnej, Wilhelm Zdobywca podzielił kraj na hrabstwa, zarządzane przez szeryfów, powiązanych z monarchą osobista przysięga na wierność, których zadaniem było zarządzanie aparatem fiskalnym oraz sprawowanie sądownictwa.
W 1154 roku na tron angielski wkroczyła dynastia Plantagenetów, posiadająca spore domeny terytorialne na kontynencie, głównie na terenie zachodniej Francji (Akwitania). Skomplikowana sytuacja lenna tych ziem aż do wybuchu wojny stuletniej będzie zarzewiem nieustannych sporów między monarchią angielską a francuską.
W 1189 roku królem Anglii został Ryszard Lwie Serce, wcześniej kilkukrotnie buntujący się przeciwko swojemu ojcu, Henrykowi II. Nowy król był jednym z przywódców III wyprawy krzyzowej w latach 1189-92.
Po śmierdci Ryszarda w 1199 roku następcą tronu został jego brat, Jan bez Ziemi, zawdzięczający swój mało chlubny przymodek temu, iż ojciec nie zostawił mu w spadku żadnych domen terytorialnych. W 1209 roku popadl on w ostry konflikt z papieżem Innocentym III na tle nominacji biskupa Canterbury. Po stronie Stolicy Apostolskiej staal król Francji Filip II August. W wyniku przegranej wojny Jan zgodził się w 1213 roku na nominację narzuconego kandydata.
Niepomyślna wojna i ostry kryzys wewnętrzny spowodowały także bunt angielskiej szlachty i duchowieństwa, zakończony 15 września 1215 roku podpisaniem tzw. Wielkiej Karty Swobód (Magna Cartha Liberatum). Ten doniosły akt prawny stanowi pierwsze oficjalne źródło prawa dzisiejszej brytyjskiej monarchii konstytucyjnej. Król zobowiązywał się do nie uchwalania nowych podatków bez zgody rady królewskiej; żaden szlachcic nie mógł również zostać odtąd aresztowany i więziony bez wyroku sądowego. Na nowo okreslone zostały uprawnienia baronów, duchowieństwa i warstw niższych. Niektórzy historycy datę 1215 roku uznają za początek monarchii stanowej w Anglii.
W kolejnych dziesięcioleciach władcy angielscy usiłowali ostatecznie podporządkować sobie Walię i Szkocję. W 1297 roku w Szkocji miało miejsce powstanie pod wodzą Williama Wallace`a, które doprowadza do utraty kontroli nad Szkocją. W XIV wieku rozpoczyna się wojna stuletnia z Francją o odzyskanie terenów należących do dynastii rządzącej Anglią. Największe bitwy tego konfliktu odbyły się pod Crecy (1346), Poitiers (1356) i Agincourt (1415). Ze wszystkich trzech starć Anglicy wyszli zwycięsko, jednak za sprawą wielkiego ruchu pod wodzą charyzmatycznej Joanny d’Arc, obejmującego wszystkie warstwy społeczne, Francja odzyskuje przewagę w wojnie, zdobywając Orlean. Tuż po zakończeniu wojny stuletniej wyniszczona epidemią dżumy Anglia pogrążyła się w wojnie domowej, zwanej także wojną Dwóch Róż. Rywalizowały ze sobą dwa wysoko postawione rody: Lancasters i Yorks. Walki zostały zakończone w 1485 roku, kiedy to władzę objęła dynastia Tudorów.
W XVI wieku rozpoczyna się budowa największego w dziejach imperium kolonialnego. Polityczna niezależność od Europy kontynentalnej i możliwość rozpoczęcia polityki utrzymywania status quo na kontynencie mają swoją genezę w polityce Henryka VIII, który zerwał łączność z Kościołem katolickim, tworząc anglikański Kościół narodowy.
Porady taktyczne
Na korzyść Anglii przemawia niewątpliwie jedna z najłatwiejszych pozycji startowych w skali całej kampanii. Nottingam i Londyn, miasta położone w Brytanii, są trudne w dostępnie dla przeciwników z kontynentu, na samej wyspie zaś jedynym naszym rywalem jest położona na północy Szkocja.
Rozpoczynamy od zajęcia dwóch miast rebelii: walijskiego Gearnarvon na zachodzie oraz Yorku na północy. To drugie (w momencie startu gry ma status wioski) zamieniamy na zamek i czynimy zeń bazę wypadową przyszłego najazdu na Szkocję. W Gaen natomiast budujemy silną armię, której część wysyłamy na podbój Rennes lub Brugii, pamiętając o pozostawieniu wewnątrz grodu garnizonu złożonego przynajmniej z czterech oddziałów (cały czas narażeni jesteśmy na atak Francuzów).
Nottingam i Londyn to nasze centra produkcyjno-handlowe. Zawieramy układy o wymianie z każdym możliwym państewm, przede wszystkim zaś z Portugalią, Hiszpanią oraz Cesarstwem Niemieckim. Zawczasu należy zadbać, by Niemcy nie zawiązali sojuszu z Francją, co dodatkowo skomplikowałoby naszą sytuację w momencie wybuchu wojny z żabojadami.
Po stworzeniu odpowiednio silnej armii w Brytanii (można ściągnąć dodatkowe wojska z garnizonów Nottingam i Londynu, a także wynająć kondotierów) ruszamy na Szkocję. Najlepiej zrobić to za pomocą dwóch armii: kiedy jedna szturmując Edynburg weźmie na siebie ciężar kontrataku przeciwnika, druga, wysłana drogą morską w pobliże Iverness, pojawi się po przeciwległej granicy państwa Szkotów. Los naszego wroga, przy umiejętnym dowodzeniu, będzie wówczas przesądzony.
Na kontynencie warto zająć pobliskie prowincje rebelii (Antwerpię, Metz, Dijon). W ten sposób gracz uzyskuje możliwość wzięcia państwa francuskiego „w kleszcze” i otoczenia jego granic przed wybuchem zmagań wojennych, z drugiej jednak strony – naraża się na konflikt z Cesarstwem Niemieckim, również mającym apetyt na ziemie Alzacji i Lotaryngii. Na przejętych obszarach rozbudowujemy przede wszystkim rolnictwo. Przejęte grody i zamki zostawiamy w dotychczasowej formie.
Warto zadbać, by to Francja była stroną, która rozpocznie wojnę. Jest to o tyle ważne, że frakcja gracza w mniejszym stopniu jest narażona wówczas na obłożenie przez papieża ekskomuniką. Tak czy inaczej, konieczne może się okazać przerwanie walk, kiedy Stolica Apostolska zagrozi nam klątwą. Po zajęciu miast na linii: Bordeux, Angers, Paryż, Rheims warto posłać do ostatnich prowincji francuskich (Tuluzy i Marsylii) kardynała, są to bowiem rejony o dużym nasileniu ruchów kacerskich (historyczna Prowansja i Langwedocja). Uzyskawszy dostęp do Morza Śródziemnego, budujemy w nadmorskich miastach porty oraz budynki handlowe, posyłając jednocześnie swój sztab dyplomatyczny w celu zawiązania stosunków handlowych z jak największą liczbą partnerów.
Równocześnie, za pomocą armii po zniszczeniu Szkocji cierpiącej straszliwą nudę, możemy kolejno podporządkować sobie kraje niemieckie, pozostające w rękach rebeliantów. Jak poprzednio, uważać należy na konflikt z Niemcami. Na wybuch wojny z Cesarstwem, tradycyjnie nie darzonym przez Papiestwo zbytnią sympatią, pozwolić możemy sobie tylko po ostatecznym unicestwieniu Francji. Dalej eksjpansję można prowadzić na terenach Europy Środkowej, nie zapominając o organizowaniu krucjat i budowie silnego przyczułku w Palestynie.
Należy, oczywiście, starać się wykonywać wszystkie misje, zlecone czy to przez Państwo Kościelne, czy Radę Możnych.
