Cesarstwo Bizantyńskie

Rys historyczny

Od końca XI wieku Cesarstwem rządziła oligarchia wojskowa, współpracująca z kolejnymi wyprawami krzyżowymi, starająca się jednocześnie ochraniać ludność przed pogromami i grabieżami, dokonywanymi przez niekarne i nieregularne oddziały biednych rycerzy z Europy. Do IV wyprawy krzyżowej w celu odzyskania Ziemi Świętej, utraconej w toku walk na przełomie lat 80-tych i 90-tych XII wieku na rzecz Saladyna i jego Saracenów, wezwał w 1198 roku papież Innocenty III. Transportem 30 tys. krzyżowców miała zająć się Wenecja, która zgodziła się za 85 tysięcy marek w srebrze dostarczyć w ciągu roku niezbędnych okrętów i wyżywienia. Przewidywania organizatorów zawiodły – do udziału w wyprawie zgłosiło się zaledwie 10 tys. rycerzy. Wenecjanie zrezygnowali z zapłaty w zamian za pomoc w odzyskaniu miasta Zary, znajdującego się pod władzą Węgrów. Mimo zakazu papieża transakcja doszła do skutku. Po zdobyciu Zary krzyżowcy włączyli się w bizantyńskie spory i intrygi tronowe. Osadzili ponownie na tronie obalonego cesarza Izaaka II Angelosa oraz jego syna Aleksego VI. Przewrót w Konstantynopolu w 1204 roku pozbawił życia obydwu cesarzy. Na tron wstąpił Aleksy V Dukas Murzuflos. Przywódcy krzyżowców Bonifacy z Montferrat i doża wenecki Enrico Dandolo po szturmie zdobyli Konstantynopol i przepędzili Aleksego V. Pierwszym władcą Cesarstwa Łacińskiego został Balwin I hrabia Flandrii.

Konstantynopol stał się efemerydą, która przyjęła szumną nazwę Cesarstwa Łacińskiego. Prawowici cesarze natomiast skryli się w położonej dalej na wschodzie Nicei, gdzie wkrótce utworzyli Cesarstwo Nicejskie.

W roku 1261 władca Cesarstwa Nicejskiego Michał VIII Paleolog odzyskał Konstantynopol, który ponownie stał się stolicą Bizancjum. Jednak napór Turków Osmańskich, którzy swoją wielką ekspansję rozpoczęli jeszcze w XIV wieku, sprawił, że w ciągu niespełna stu lat z dawnego mocarstwa pozostał niewielki skrawek ziemi po obu stronach cieśniny Bosfor, wokół Konstantynopola. W roku 1439 cesarz Jan VIII Paleolog, przewidując nieuchronną zagładę swojego państwa, zdecydował się poprosić o pomoc monarchów zachodnich. W zamian za nią gotów był wyrzec się schizmy i uznać zwierzchnictwo papieża nad Kościołem. Wspólne wyznanie wiary, jakie ogłoszono w tymże roku we Florencji, niewiele pomogło dogasającemu Cesarstwu. Klęska cesarstwa wobec naporu Turków była już przesądzona. Turcy przypuścili ostateczny atak na Konstantynopol 29 maja 1453 roku. Ostatni z Paleologów i ostatni cesarz bizantyński znalazł śmierć na murach obronnych swego miasta.